Familie Van Dijk

.... Vader (Jan van Dijk) is niet oud geworden, maar 63 jaar. Hij was net verhuisd naar Kortezwaag, bij Gorredijk. Daar had hij een huisje gekocht. Hij heeft er maar een week of zes gewoond. Mijn moeder is 79 geworden.

We waren met z'n tienen thuis: vader, moeder, twee meisjes en zes jongens.

De oudste was mijn zuster Trijntje, die heeft later een groot gezin, tien kinderen grootgebracht, een fijne vrouw.

Dan volgde mijn broer Klaas. Die is dominee geweest. Eerst in De Knijpe, waar ik later stond. Later is hij als missionair predikant naar Java gegaan. In de oorlog kwam hij in een kamp terecht, waar men hem gewoon heeft laten verhongeren.

De volgende was mijn broer Jan van Dijk. Hij is onderwijzer geworden, opgeleid aan een normaalschool en later - nadat hij verschillende akten had gehaald - werd hij leraar aan het gymnasium in Leeuwarden.

Dan volgde mijn zuster Djoke, die bij mijn moeder is blijven wonen toen mijn vader overleden was.

Mijn broer Tjalling van Dijk is ook onderwijzer geworden. Die heeft op Sumba het hele schoolwezen in elkaar gezet. Hij is vlak voor de oorlog gepensioneerd terug naar Nederland gekomen. Hij was onderwijzer, maar in zijn hart theoloog.

Daarna volgde ik. En dan mijn broer W. van Dijk. Die heeft destijds in Duitsland gestudeerd. Dat ging zo: eerst was hij, omdat er geen geld was, bij de huisschilder in het dorp gaan werken, 's Winters had die geen werk en dan moest hij ook maar weer als schoenmaker meehelpen. Op een keer kwam toen de dominee van Wanswerd bij mijn vader in de schoenmakerij. Deze ds. De Groot had gestaan in het Duitse Emlichheim, waar een grote Gereformeerde Kerk was die in één verband met de kerken in Nederland leefde. Die dominee vroeg: „Heb jij nog een jongen die studeren wil?" „Jongen ja," zei vader. Nou dan moest hij een vergelijkend examen doen in Bentheim om een studiebeurs te krijgen van de kerken in Oost-Friesland. Vader is er toen met hem naar- toe geweest en hij kreeg de beurs. Hij heeft gestudeerd in Emdcn, waar hij werd opgeleid door prof. Jftger. Hij is daar ook dominee geweest, maar is later zendeling geworden op Sumba. Hij is ook in een Jappenkamp terecht gekomen op Makassar, maar dit heeft hij wel overleefd. Hij kon prachtig schilderen en in het laatst van zijn leven, toen hij als emeritus in Ermelo woonde, boetseerde hij veel. Hij was kunstenaar.

Dan tenslotte mijn jongste broer Sjoerd. Die leeft nog: we zijn met z'n tweeën nog over. Die is hoofd van de school in Steenwijk geweest. Een poëtisch en scherpzinnig man; door en door gereformeerd.....

Uit: "Rechte lijnen trekken" door Douwe van Dijk, 1981

http://www.historici.nl/retroboeken/blnp/#source=6&page=69&accessor=accessor_index&view=imagePane DIJK, DOUWE VAN, * Blija 17 dec. 1887, t Groningen 22 okt. 1985. Zn. van Jan van Dijk, schoenmaker-kapper, en Froukje Wielenga. Stud. theol. Kampen 1908-1913. Geref. pred. De Knijpe 1913, Uithuizen 1917, Groningen 1920, vrijgemaakt geref. pred. ald. 1 okt. 1944 (emer. 1960). Hij huwde 1. op 31 juli 1913 te Ferwerderadeel met Froukje Krol (1888-1921); 2. op 7 juli 1925 te Groningen met Jantiena Klaziena Smit (1888-1961). Zijn Friese afkomst toonde Van D. in het voorzitterschap van het Grifformeerd Selskip for Fryske Tael en Skriftekennisse en door zijn bijdragen voor het als niet-radicaal bekend staande orgaan het Grifformeard Frysk Tijdskrift. Later gebruikte hij desgevraagd het Fries in erediensten. Ook hield hij toespraken in het Fries voor de Regionale Omroep Noord. Zijn eerste gemeente bracht Van D. met mensen van allerlei slag in aanraking door zijn sociaal-pastorale houding. Schoorvoetend werkte hij, door het houden van toespraken, mee aan de uitbouw van een aparte evangelisatiepost in de zuidoosthoek van Friesland en de opbouw van een zondagsschool, omdat hij zich vanaf het begin tegenstander verklaarde van een kerkelijke organisatie voor gerichte evangelisatiewerkzaamheden. Hij wist zich geen predikant voor sommige groepen, slechts voor allen in kerk en samenleving, al zocht hij in zijn begintijd veel aansluiting bij arbeiders en schippers. Zo werd hij voorzitter van "Evangelisatie onder schippers" en was hij celbezoeker van de Prot.-chr. Reclasseringsvereeniging. Veel schreef hij over praktische vraagstukken in weekbladen als De Bazuin en De Groninger Kerkbode, sinds 1944 in de Gereformeerde Kerkbode voor het Noorden. Een vaste rubriek "geestelijke adviezen" verzorgde hij in het weekblad De Reformatie. Voor het blad van de Chr. vereniging van natuur- en geneeskundigen leverde hij een bijdrage over de betekenis van Gods vloek, de natuur en de waarde van historische scheppingsgegevens in Genesis. Als moderamenlid van de zendingsdeputaten voor de part. synode van Groningen was hij betrokken bij de Sumba-zending. Zijn broer Klaas van Dijk was een bekend zendeling op Java. Ook na de breuk in de redactie van De Reformatie in 1934 waardoor K. Schilder als enige redacteur overbleef, schortte Van D. zijn medewerking niet op. Integendeel, hij typeerde de koerswijziging van dit blad als een "nieuwe lente". Zij betrof onder meer de bevordering van een nieuwe preektrant, waarin de openbarings- en heilshistorische methode werd gezet tegenover een subjectivistisch, exemplarisch gebruik van bijbelpassages. In een referaat voor de predikantenvereniging in 1934 over de preektrant van de afgescheiden dominees stelde Van D. het verbond en de geloofszekerheid aan de orde. Het ging hem vooral om de praktische vraag hoe de gemeente moest worden geadresseerd. Het kerkvolk beschouwde hij als Gods verbondsvolk. Onderscheid in aanspraak zou bij zijn toehoorders onzekerheid omtrent hun per- soonlijk heil kunnen bewerken, terwijl Gods belofte z.i. alle gemeenteleden gold. Het referaat verscheen in GTT, vervolgens apart in druk. Later kwam hij in zijn Hoe het geworden is enigszins op deze beschouwing terug. Ongelovige of hypocriete toehoorders "zo zij daar in de kerk mochten zitten" behoorden door de prediking van Gods beloften wel tot onzekerheid te worden gebracht.

Vanaf 1937 gaf hij er in preken blijk van tot een andere opvatting omtrent de kerk te zijn gekomen en te willen afrekenen met de pluriformiteitsidee van A. Kuyper inzake de zichtbare en onzichtbare kerk. Daarom keurde hij sindsdien interkerkelijk optreden in kerkelijke aangelegenheden af. Volgens Van D. kon er slechts één ware kerk op één plaats bestaan. Zijn kanseloptreden had tot gevolg dat hij bij zijn kerkeraad, alsmede bij de classis en bij zowel de particuliere als de generale synode werd aangeklaagd. Deze laatste oordeelde in 1942 dat Van D. terecht door zijn kerkeraad was vermaand, al erkende zij anderzijds dat Kuypers pluriformiteitsleer confessioneel door de Geref. Kerken niet was geijkt. Een ander leerstuk kreeg intussen prominente aandacht: A. Kuypers opvatting omtrent het sacrament van de doop en de wedergeboorte. Met anderen tekende Van D. bezwaar aan tegen de synodale leeruitspraak, gepubliceerd op 8 juni 1942, dat ieder kerklid gehouden was onmiddellijk verband te leggen tussen de krachtdadige werking van Gods inwen- dige verbondsgenade - oftewel de wedergeboorte - en de kinderdoop. Als synodelid (1943- 1944) werd hij woordvoerder van de bezwaarden inzake deze uitspraak. Op 15 dec. 1943 las hij een brief voor van de afwezige synodeadviseur K. Schilder. Daarin werd voorgesteld de binding aan de leeruitspraak terzake van genadeverbond en doop op te heffen en later, na de oorlog, in de kerken verder te spreken over de gewraakte materie. Eveneens stelde hij voor om de aan de classes opgelegde verplichting zich er bij kerkelijke examina van te verzekeren dat examenkandidaten niets zouden "leren dat niet ten volle met de leeruitspraken van de synode van 1942 overeenkwam", weg te nemen. Op 27 juli 1944 werd Van D. als geschorst synodelid heengezonden, omdat hij verklaarde de leeruitspraken van 1942 niet te zullen verdedigen en op basis van art. 31 van de vigerende kerkorde zich het recht voor te behouden een andere zienswijze te blijven voorstaan. In het Gereformeerd Weekblad werd daarop door J. Ridderbos de kerkrechtelijke betekenis besproken van deze schorsing of van dit heengaan: betekende dit het neerleggen van het ambt of het verlaten van de kerkgemeenschap? Van zijn kant zag Van D. zijn bijdrage op de synode als een "reformatorische worsteling".

Kerkrechtelijk erkende Van D. ook de schorsing van de Kamper hoogleraren S. Greijdanus en K. Schilder niet. Op de landelijke zogeheten 'Vrijmakingsvergadering' van bezwaarden in 's- Gravenhage op 11 aug. 1944 sprak hij een slotwoord. Met twee andere Groningse predikanten en 51 ouderlingen werd hij daarna door de classis geschorst en verwikkelde hij zich vervolgens met anderen in een civielrechtelijke procedure ten behoeve van het eigendomsrecht op kerkge- bouwen. Aan die schorsing waren talrijke preeken spreekbeurten in Friesland en Groningen voorafgegaan. Daardoor en door zijn kerkbodeartikelen oefende hij grote invloed uit op de bezwaarden. Zijn optreden in Hoogkerk, waar hij een uitnodiging aannam om voor te gaan in een aparte vrijgemaakte dienst, werd aanleiding tot het houden van meer gescheiden kerkdiensten in classis en provincie.

In de jaren 1944-1972 speelde Van D. een prominente rol als president-curator van de Theol. Hogeschool van de vrijgemaakte Gereformeerde Kerken te Kampen. Naast Schilder was hij het vooral die ervoor zorgde dat de Kamper opleiding voor de studenten na mei 1945 onmiddellijk werd voortgezet en dat het hooglerarencorps volledig werd bemand. Tevens werd hij mederedacteur voor de prekenserie Wederkeer (sinds 1945) en Waarheid en recht (na 1951). Hij mengde zich opnieuw in een discussie over kerkelijke evangelisatie. Z.i. had de kerk geen evangelisatieopdracht. De chr. levenswandel van de gelovigen was volgens hem de enig juiste ("onopzettelijke") vorm van evangelisatie. In het debat over politieke samenwerking in antirevolutionaire kring was hij een verklaard tegenstander van een financiële actie voor de wederopbouw van de ARP: kerkelijke vonnissen belemmerden naar zijn oordeel onvoorwaarde- lijke steun van kerkleden. Het rapport van A. Zijlstra voor de vooroorlogse ARP-fractie in de Tweede Kamer inzake zondagsarbeid had hem inmiddels tot de overtuiging gebracht dat de zon- dag niet kon gelden als een 'opgeschoven sabbat'. Het verbod op zondagsarbeid kon daarom in zijn visie niet zonder meer worden gegrond op het vierde gebod. Later kwam hij in dit opzicht tot een bepaalde casuïstiek.

In de jaren '50 werd Van D. medeoprichter van een nieuw kerkelijk weekblad, Opbouw. Uit de redactie trok hij zich kort daarop terug vanwege de ingezette koers, die naar zijn besef zou leiden tot kerkelijk independentisme. Nog in 1980 kritiseerde hij in zijn Groninger kerkbode de opvatting dat er meerdere ware kerken op één locatie bestaan.

G e s c h r i f t e n: - De apostolischen, Zutphen 1917 (Ons Arsenaal, 1/2). - De modernen en de Christus, Zutphen 1919 (Ons Arsenaal, 11/8). - Als hel gras. Leerrede over Psalm 103: 15-18, Gron. 1924. - Met J.H. Donner en C. Bouraa, Wandelen door geloof: overdenkingen van de gereformeerde predikant. 1930 (z.p.). - Juist wij, Gron. 1933 [Uitg. vanw. de Geref. Vereeniging voor Drankbestrijding]. - De preektrant van de dominé 's in de kerken der Afscheiding in de jaren 1834-1869, Aalten 1935 [eerder in: GTT, XXXV (1934), 451-480]. - Het zedelijkheidsvraagstuk en de drankbestrijding, Utr. 1936. - Vroolijkheid en licht, Baarn 1938. - Sommigen tot herders en leeraars, Gron. 1938. - Verhond en belijdenis. Kampen 1939. - Gij zijt Gods medearbeiders, Goes 1941; 3e dr., 1958. - God moet het doen, Gron. 1944. - Aan de Generale Synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland, Gron. 1944. - Christus bouwt zijn kerk, Gron. 1945. - Hoe zal ik stemmen? Gron. 1948. - Met K. Schilder, De samenspreking, Kampen 1948. - Met J. Francke, Persoonlijk onderzoek van de Heilige Schrift, Utr. 1949. - Hoe het vroeger was, Goes 1957. - Hoe het geworden is, Goes 1959. - Geef rekenschap! Afscheidsrede, Barendrecht 1960. - Mee in het gelid. Haren 1961. - "Blauwe bloempjes". Haren 1966. - Kijk op de praktijk: ervaringen en overpeinzingen, Gron. 1968. - Met J.Groen, Gods Woord houdt stand, Gron. 1968. - Met W.G. de Vries, De jongste aanval op de vrijmaking als acte van trouw (Rondom 'de zaak-Ds. A.v.d Ziel'), Bedum (z.j.). - Wijn en sterke drank in de Bijbel, Drachten 1974 (uitg. vanw. de Vereniging van Geref. Geheelonthouders). - De eerste generatie. Peter Bergwerf en Tjerk S. de Vries in gesprek met ds. D. van Dijk. - Rechte lijnen trekken, Gron. 1981. - Over Matth. 5:43-48. In: 't Eeuwig Woord in onze tijd, o.r.v. G. van Dooren, Enschede 1941, 81-91. - Over preeken maken en preeken. In: Van den dienst des Woords, o.r.v. R.Schippers (e.a.), Goes 1944, 179-204. - De wijzen uit het Oosten. In: 7 Hoogfeest naar de Schriften. Studies over de vleeschwording des Woords, o.r.v. K. Schilder, Goes (z.j.), 121-138. - Nawinter. In: Almanak van het studentencorps Fides Quaerit Intellectum, Kampen 1930, 126-133. - Vloek en verwording. In: Orgaan der christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland, jg. 1933, 96-117. - Zelfbeproeving. In: De Reformatie. XVI-XVII (1936), nrs. 35-50, resp. nrs. 1-3. - Tot onze leering. In: Pro Ecclesia, VI (1940-1941), 271 vlg., 279 vlg., 287, 295, 303, 307. - Openbaringshistorisch-christocentrisch preeken. In: Pro Ecclesia, VII (1941-1942), 137, 141, 153 vlg., 161 vlg. - Is dat ridderlijk? In: Mededeelingen van de Gereformeerde Kerken in de classis, Gron. 1945. - Prof. dr. S. Greijdanus en de Vrijmaking. In: Alnmnak Fides Quadrat Intellectum, Kampen 1948, 224-237. - Hoe maak ik mijn preek? In: Homiletica en Biblica, XXI (1962), 80-86.

Hij redigeerde met B. Jongeling de prekenserie Wederkeer, Gron. 1947-1949.

L i t.e r a t u u r: - C.N. Impeta, Zelfonderzoek noodzakelijk!, Kampen 1936, 46 vlg., 80-83. - S. Greijdanus, Vijfentwintig-jarig ambtsjubileum D. van D. 1913-1938, Gron. 1938. - J. Ridderbos, Kerkscheuring. Een woord over de crisis in de Gereformeerde Kerken, Kampen 1944, 1 vlg., 6. - H. Steen, Geloof en geloven: de opvatting van D. van D. getoetst aan Schrift en belijdenis, Gron. 1945. - C. Veenhof, Om de 'Unica Catholica'. Een beschouwing over de positie van de bezwaarden onder en over de synodocratie, Goes 1949, 205, 446. - J. Francke, De kerk en het sociale vraagstuk. Enkele beschouwingen, Haarlem 1949, 100. - H.J. Schilder, Op de grens van kerk en secte, Rott. 1950, 208 vlg. - J. Kamphuis, Verkenningen III. Opstellen over kerk en kerkrecht, Goes 1966, 146 vlg. - G. Janssen, De feitelijke toedracht, Gron. 1969, 26-28. 37-39, 53, 88, 97, 124 vlg., 131-133, 144, 149, 192, 202. - S. Greijdanus, Sola Scriptura. Problems and Principles in Preaching Historical Texts, Kampen 1970, 35, 37. 40, 42, 92, 94, 95-98, 100, 118, 144, 157, 166, 196, 248. - J. Francke, Van sabbat naar zondag, Amst. 1973, 190. - T. Brienen, De prediking van de Nadere Reformatie. Amst. 1974, reg. in v. - W.G. de Vries, Calvinisten op de tweesprong. De Internationale Federatie van Calvinisten en haar invloed op de onderlinge verhoudingen in de Gereformeerde Kerken in Nederland in de dertiger jaren van de twintigste eeuw, Gron. 1974, 57, 233 vlg., 271. - Th. Delleman, Reünistenorganisatie van Fides Quaerit Intellectum. In: Honderd plus tien. De Gereformeerde Kerken in Nederland en haar Hogeschool te Kampen, o.r.v. J. van Gelderen (e.a.). Kampen 1975, 120-131. - B.M. Lee, Mendacium Offtciosum, Gron. 1979, 136, 139. - J. Francke, Uit kracht der waarheid vrijgemaakt. Terneuzen 1978, 77. - P. Jongeling, J.P. de Vries en J. Douma, Het vuur blijft branden. Geschiedenis van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) in Nederland, 1944-1979, Kampen 1979, 19, 25, 36, 43, 49, 67. 75. 85. - J. Douma. Evangelistiek, Kampen 1982, 28. - J. Kamphuis, Een Eeuwig Verbond, Haarlem 1984, 39, 53. 130. - K. Runia, Het hoge Woord in de lage landen. Hoe er door de eeuwen heen in Nederland gepreekt is. Kampen 1985, 121. - W.G. de Vries, De Vrijmaking in het vuur, Ermelo 1990, 23, 25, 34. - Endedijk, Geref. Kerken, reg. in v. - G. Harinck. De Reformatie, weekblad tot ontwikkeling van het gereformeerde leven 1920-1940, Baarn 1993. reg. in v. - Vrijmaking - Wederkeer. Vijftig jaar Vrijmaking in beeld gebracht 1944-1994, o.r.v. D. Deddens en M. te Velde, Bameveld 1994, reg. in v. - J. Ridderbos, Strijd op twee fronten. Schilder en de gereformeerde 'elite' in de jaren 1933-1945 tussen aanpassing, collaboratie en verzet op kerkelijk en politiek terrein. Kampen 1994, I, 92, 263, 277 vlg., II, 359. - Vuur en vlam. Aspecten van het vrijgemaakt-gereformeerde leven 1944-1969, o.r.v. R. Kuiper en W. Bouwman, Amst. 1994, 13. 32 vlg., 37, 40 vlg., 86, 113, 170, 182 vlg., 186 vlg., 195, 197, 199- 202. 226, 233, 239, 245, 247, 251, 261 vlg., 271. - Vuur en vlam, deel 2: De organisatie van het vrijgemaakt-gereformeerde leven 1944-1994, Amst. 1998, reg. in v. - E. Overeem, H. Ridderbos en het Gereformeerd Weekblad (1945-1982), Kampen 1998, 59. 61, 64, 117. - Het Amersfoorls Congres van 1948, o.r.v. G. Harinck en R. Janssens, Bameveld 1998, 106, 131 (AD Chartas reeks 1). - Leven en werk van S. Greijdanus, o.r.v. G. Harinck, Bameveld 1998, 9, 14, 217, 227, 257 (AD Chartas reeks 3). - C. Groenewold, 'Ik volg mijn roeping na'. S.J.P. Goossens en de zending op Oost-Sumba, Zwolle 1999, 57, 70, 81, 84, 88, 91 IRTT-bulletin nr. 8). - Th.J.S. van Staalduine, Om de lijn der Afscheiding: prof. dr. G.M. den Hartogh en de Vrijmaking van 1944, Heerenveen 2004, reg. in v. - Herdenkingsartikel: J.Kamphuis, In memoriam D. van D. In: W.G. de Vries, Handboek 1986 ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland, Goes 1986, 312-315. - De Haas, Voorgangers, IV.

L.J. JOOSSE

Gemeentevergadering GKV Tiel en Zaltbommel eind april 1971 te Tiel Herdenking 25 jaar Vrijmaking

Opname: https://www.youtube.com/watch?v=_bXi6kh-ElE

0:00-15:40 Opening door Ds.A.P. van Dijk; 15:40-45:30 De vrijmaking in Tiel en Zaltbommel door br.H. Scholtus; 45:32-50:18 Pauze en hervatting door Ds.AP.van Dijk; 50:20-1.51:08 Toespraak over de Vrijmaking door Ds.D. van Dijk; 1.51.10-1.53.28 afsluiting door Ds.A.P. van Dijk; 1.53:30-1.58:37 Dankgebed door Ds.D. Noort.